Côty le kèo nhà cái ty cổ phần phân bón Bình Điền

Xã Tân Hòa, huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp nép bên bờ sông Hậu một thời có chợ Chiếu nổi tiếng, nay có thêm chợ Rơm. Khác với chợ Chiếu chuyên họp về đêm, chợ Rơm họp ngày với các ghe rơm chất ngất, chủ yếu bán cho người sản xuất ty le kèo nhà cái…

CHỢ RƠM ĐỘC NHẤT VÔ NHỊ

Rơm từ chợ này không chỉ cung cấp cho người chuyên nghề làm ty le kèo nhà cái rơm của Tân Hòa mà còn cung cấp cho các tỉnh Cần Thơ, Vĩnh Long, Sóc Trăng. Chợ được hình thành cách đây khoảng 20 năm, ban đầu chỉ họp theo mùa, đáp ứng nguyên liệu cho người chuyên nghề trồng ty le kèo nhà cái rơm của xã, nhưng sau phát triển dần lên, vươn rộng ra và họp quanh năm.

Mấy năm gần đây, do công nghệ thông tin phát triển, người mua, người bán chỉ việc “a lô” nên chợ bớt dần nhộn nhịp. Song giá rơm ở chợ vẫn được coi là chuẩn để người mua, người bán gặp nhau. Nghề trồng ty le kèo nhà cái rơm, ty le kèo nhà cái mèo ở Lai Vung, Lấp Vò, Sa Đéc (Đồng Tháp) có từ trước ngày giải phóng, nhưng khi đó chỉ cung cấp cho thị trường nộ địa.

Từ năm 1995 tới nay, nhất là khi có nhiều hợp đồng ty le kèo nhà cái rơm muối xuất cho Đài Loan thì nghề này ngày một phát triển, hưng thịnh nhất vào những năm 2000-2005, nhưng sau đó chựng lại mà nguyên nhân chính là do việc trồng lúa 3 vụ, sử dụng giống ngắn ngày nên rơm ít đi và hiệu quả lên ty le kèo nhà cái cũng kém hơn.

Phân tích sự tồn tại của chợ Rơm thấy hội tụ được một số điểm cơ bản, Tân Hòa và các xã phụ cận có sẵn rơm, dân có kỹ năng làm ty le kèo nhà cái, đầu ra của ty le kèo nhà cái và phế phẩm đều lớn (phế phẩm chủ yếu được cung cấp cho làng hoa Sa Đéc và vườn quýt hồng). Sự hình thành và tồn tại của chợ rơm Tân Hòa không những nói lên tiềm năng phát triển của nghề trồng ty le kèo nhà cái ở ĐBSCL, mà còn là những điều kiện cần và đủ cho những địa phương khác học tập nếu muốn trồng ty le kèo nhà cái thành một nghề song song với trồng trọt.

THỜI CƠ PHÁT TRIỂN NẤM

Theo tính toán của Cục Trồng trọt thì phụ phế phẩm như rơm rã, cùi bắp, bã mía…của vùng ĐBSCL rất lớn, nếu sử dụng được 30% phế phẩm để trồng ty le kèo nhà cái thôi thì cũng đã có thể thu được 1 tỷ USD, giải quyết được rất nhiều việc làm và nâng cao đời sống cho nông dân. Ngoài điều kiện về nguyên liệu, khí hậu, lao động thì điều kiện về thị trường hiện nay đang được coi là thuận lợi nhất cho phát triển nghề trồng ty le kèo nhà cái. Hiện không những chỉ có các siêu thị, các chợ ở các thành phố mà chợ huyện, chợ xã đều đã bán ty le kèo nhà cái tươi. Cũng không những chỉ có ty le kèo nhà cái rơm, ty le kèo nhà cái mèo mà có cả ty le kèo nhà cái sò, ty le kèo nhà cái mỡ, ty le kèo nhà cái hương, bào ngư, linh chi…

Ngoài thị trường nội địa rộng mở thì thị trường xuất khẩu cũng ngày một khá, kim ngạch xuất khẩu ty le kèo nhà cái 2011 đã đạt 90 triệu USD, nhưng sản lượng ty le kèo nhà cái của Việt Nam mới chỉ đáp ứng được 30% nhu cầu (về ty le kèo nhà cái rơm). Mặt khác, so với trước đây thì khoa học kỹ thuật ngày nay phát triển hơn, đã mang lại năng suất, hiệu quả cao hơn.

Trung tâm Côty le kèo nhà cái nghệ sinh học thực vật (Viện Khoa học nôty le kèo nhà cái nghiệp Việt Nam) chuyên nghiên cứu và chuyển giao kỹ thuật canh tác ty le kèo nhà cái cùng với một số trung tâm sinh học khác ở các địa phương phần nào đã đáp ứng được nhu cầu sản xuất. Đặc biệt từ năm 2012, ty le kèo nhà cái được đưa vào danh mục sản phẩm quốc gia, nên nhà nước sẽ có chính sách đầu tư một cách hệ thống từ nghiên cứu khoa học đến chuyển giao, chế biến và phát triển thị trường.

Hơn thế nữa, cùng với sự phát triển của vi ty le kèo nhà cái Trichoderma, phế phẩm của nghề ty le kèo nhà cái đang được mua với giá cao và số lượng không hạn chế nhờ vào việc sử dụng phân hữu cơ trong trồng trọt ngày một tăng mạnh.

NHỮty le kèo nhà cái ĐIỀU CẦN CHÚ Ý

Mặc dù nghề trồng ty le kèo nhà cái ở ta đang có cơ hội phát triển mạnh mẽ, tuy nhiên cũng không thể nóng vội bởi nghề này cần được đào tạo về kiến thức cơ bản và kỹ năng, phải có thời gian, nhất là với nông dân. Thực tế thấy chất lượng rơm rạ có ảnh hưởng rất lớn đến giá thành và hiệu quả sản xuất.

Các hộ làm ty le kèo nhà cái rơm ở Lai Vung đưa ra nhận xét, rơm lúa nếp tốt hơn lúa tẻ, rơm lúa dài ngày tốt hơn rơm giống lúa ngắn ngày, rơm bón ít phân hóa học tốt hơn rơm được bón nhiều phân hóa học. Rơm đất phù sa tốt hơn rơm đất phèn, rơm ruộng lúa khỏe mạnh tốt hơn ruộng lúa bị bệnh, rơm vụ đông xuân tốt hơn hè thu.

Cùng với việc cơ giới hóa nghề trồng lúa, sử dụng máy gặt đập liên hợp thì rơm cũng ngày một ít đi nên cần có các nghiên cứu bài bản về giá thể, ví dụ với ty le kèo nhà cái bào ngư thì việc dùng gốc rạ sẽ tốt hơn dùng rơm, giá thể trồng ty le kèo nhà cái bào ngư có tỷ lệ trộn 50% rơm rạ với 50% cây lục bình sẽ cho hiệu quả cao nhất. Việc trộn rơm rạ với mụn xơ dừa, mùn cưa có thể làm tăng hiệu quả cho nghề trồng ty le kèo nhà cái.

Theo lý thuyết, hiệu suất trồng ty le kèo nhà cái phụ thuộc vào tỷ lệ C/N của nguyên liệu. Tuy nhiên qua khảo sát năng suất trồng ty le kèo nhà cái hiện nay chỉ đạt 12-15% ty le kèo nhà cái tươi/nguyên khô (ty le kèo nhà cái rơm) 80-85% ty le kèo nhà cái tươi/nguyên liệu khô (ty le kèo nhà cái mèo); 20-25% tươi/nguyên liệu khô (ty le kèo nhà cái mỡ)…là đang còn thấp. Mặt khác có thể nghiên cứu thêm về dinh dưỡng cho ty le kèo nhà cái như kinh nghiệm dùng phân bón lá Agritonik thì ty le kèo nhà cái rơm sẽ to hơn, đẹp hơn.