Hỏi: Vụ hè thu năm ngoái, nhận định kèo nhà cái ở vùng chúng tôi đã bị một loại bọ rầy gây hại rất nặng, làm cho cây nhận định kèo nhà cái bị ngả vàng, giựt lá chân và trổ bông không đạt như mong muốn. Khi quơ tay vào bụi nhận định kèo nhà cái thấy chúng bay lên rất nhiều (dân ở đây gọi là bọ cánh trắng).

Trước kia vùng chúng tôi không thấy loại nhận định kèo nhà cái này. Có phải đây là loại bọ nhận định kèo nhà cái mới. Đề nghị cho biết thêm về loại bọ nhận định kèo nhà cái này và cách phòng trừ sao cho có hiệu quả?

Huỳnh Văn Ngoan và một số bà con ở xã Nhơn Mỹ, Chợ Mới (An Giang)

Trả lời:Qua đồng nghiệp ở An Giang, chúng tôi được biết con bọ cánh trắng mà các bạn gọi chính là con rầy cánh trắng (hay còn gọi là rầy phấn trắng hay rầy cánh phấn…). Theo các nhà khoa học thì rầy cánh trắng gây hại trên nhận định kèo nhà cái thường có một số loài như Aleurodicus dispersus, Aleurocybotus sp.… (thuộc họ Aleyrodidae, bộ Homoptera).

Đây không phải là những loài côn trùng mới trên cây nhận định kèo nhà cái ở nước ta, thực ra nó đã gây hại trên nhận định kèo nhà cái mùa ở một số tỉnh đồng bằng và trung du Bắc bộ từ những năm 60 của thế kỷ trước. Và cũng đã từng gây hại nặng ở một số nơi của Tiền Giang, Long An… từ vụ hè thu năm 1998. Sau năm đó chúng chỉ gây hại nhẹ, rải rác. Vụ hè thu năm 2010 do mùa mưa đến muộn, thời tiết đầu vụ lại nắng nóng, gây hạn kéo dài, đây là điều kiện rất thuận lợi cho những loài rầy này nên chúng lại bùng phát và gây hại mạnh ở một số tỉnh của ĐBSCL.

Rầy cánh trắng là loại dịch hại đa ký chủ, ngoài cây nhận định kèo nhà cái chúng còn gây hại nhiều loại rau màu, cây ăn trái, cây công nghiệp… nên việc phòng trừ chúng đôi khi cũng gặp không ít khó khăn.

Cơ thể của chúng rất nhỏ khoảng trên dưới 1mm, lại bu bám ở mặt dưới của lá nhận định kèo nhà cái, nên khi đi kiểm tra ruộng nhận định kèo nhà cái, nếu chưa có kinh nghiệm sẽ khó phát hiện. Người có kinh nghiệm chỉ cần lấy tay khua mạnh khóm nhận định kèo nhà cái sẽ thấy con trưởng thành bay lên rất nhiều như bụi phấn do cơ thể của chúng có phủ một lớp sáp phấn màu trắng, không thấm nước.

Rầy cánh trắng thường gây hại từ lúc nhận định kèo nhà cái đẻ nhánh rộ đến làm đòng, trổ bông và ngậm sữa, ở những vụ nhận định kèo nhà cái hè thu có thời tiết nắng nóng hạn kéo dài. Chúng gây hại bằng cách cả con trưởng thành và con ấu trùng đều chích hút nhựa ở mặt dưới của những lá nhận định kèo nhà cái còn non hay vừa trưởng thành. Làm lá bị vàng úa (ruộng nhận định kèo nhà cái bị vàng từng chòm). Nếu nặng có thể làm cho nhận định kèo nhà cái trỗ không đều, bông nhận định kèo nhà cái bị lép lửng, thậm chí có thể làm cho bông nhận định kèo nhà cái bị nghẹn trỗ không thoát hoặc nếu có trỗ được thì cũng bị lép.

Ngoài ra, cơ thể chúng còn truyền bệnh virus, bệnh này làm cổ lá đòng bị co rút chặt, không bung ra được, bông nhận định kèo nhà cái không trỗ thoát, nếu có trỗ được thì các gié nhận định kèo nhà cái cũng quấn sát vào nhau và bị lép.

Để chủ động hạn chế tác hại của rầy cánh trắng, các bạn không nên gieo sạ quá dày, chỉ nên sạ với lượng giống khoảng 100-120 kg/ha, nếu sạ hàng thì khoảng 70-80 kg. Bón phân cân đối giữa đạm lân và kali, không nên bón thừa đạm. Thường xuyên chăm sóc để nhận định kèo nhà cái phát triển tốt, tăng cường sức chống chịu cho cây.

nhận định kèo nhà cái có rất nhiều loài thiên địch trong tự nhiên như bọ cánh lưới, bọ rùa, bọ xít ăn thịt… nhưng chúng dễ bị thuốc trừ sâu giết chết. Để bảo vệ thiên địch, các bạn nhớ không phun thuốc trừ sâu sớm ở đầu vụ. Nếu cần cũng chỉ nên dùng những loại thuốc đặc trị, tránh phun thuốc có phổ tác động rộng. Các bạn chỉ được phun để diệt sâu, chứ không phun để phòng ngừa như một số nông dân vẫn còn làm.

Do rầy cánh trắng có vòng đời ngắn, lại sinh sản nhiều (mỗi con cái có thể đẻ hàng trăm trứng) và phát triển rất mạnh. Để chủ động hạn chế tác hại của rầy, nếu thấy thời tiết nắng nóng, các bạn phải kiểm tra ruộng nhận định kèo nhà cái thường xuyên (phải lội hẳn xuống ruộng, kiểm tra kỹ mặt dưới của lá, hoặc khua động bụi nhận định kèo nhà cái để rầy bay lên). Chú ý những ruộng bón thừa đạm, nhận định kèo nhà cái tốt bít bùng, những ruộng đang ở giai đoạn đòng - trỗ… Nếu thấy mật số cao và có chiều hướng gia tăng thì phải sử dụng thuốc diệt trừ rầy kịp thời.

Về thuốc, các bạn có thể phun xịt một trong những loại thuốc như: Bascide 50EC, Supracide 40EC (hoặc Suprathion 40EC), dầu khoáng SK Enspray 99EC, Dragon 585EC, Vibasa 50ND…

Khi xịt, nhớ đưa vòi xịt xuống thấp phía dưới tán nhận định kèo nhà cái để thuốc có thể tiếp xúc được với rầy, rầy dễ chết hơn.